Skutki prawne i kontraktowe Decyzji1 wydanej przez Komisję Rozjemstwa w Sporach

Tomasz Latawiec
Prezes Zarządu Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców

Wydawało mi się, że zrozumienie intencji twórców Warunków Kontraktu FIDIC2 w części dotyczącej rozstrzygania sporów i wagi Decyzji wydanych przez Komisje Rozjemstwa w Sporach (dalej także „KR”) nie powinno nastręczać problemów. Ale jak się okazuje jest inaczej. W swojej praktyce zawodowej spotykam się nader często z różnymi reakcjami Stron odnośnie wydanych Decyzji KR.

Długo zastanawiałem się dlaczego tak się dzieje i w końcu doszedłem do wniosku, że przyczyną mogą być kolejne tłumaczenia na język polski oryginalnego angielskiego tekstu zawartego w standardowych Warunkach Kontraktu FIDIC. Tutaj muszę uderzyć się w piersi i przyznać, że „nasze” SIDiR-owskie tłumaczenia (zarówno „żółtej” jak i „czerwonej” książki) nie są wiernym przekładem i nie zachowują jednolitości w zakresie tłumaczonych pojęć, co może wprowadzać pewne problemy ze stosowaniem się do procedur opisanych w poszczególnych klauzulach, w tym także w klauzuli 20 [Roszczenia, spory i arbitraż].

Przykładem niech będzie różnie tłumaczone z angielskiego „give notice of dissatisfaction” („powiadomienie o niezadowoleniu”), które można odnaleźć między innymi w subklauzulach 20.4 [Uzyskanie Decyzji Komisji Rozjemstwa w Sporach], 20.5 [Załatwienie Polubowne], 20.6 [Arbitraż], 20.7 [Niezastosowanie się do Decyzji Komisji Rozjemstwa w Sporach].

Moje doświadczenia związane z powoływaniem Komisji Rozjemstwa w Sporach i wydawanych przez nie Decyzji sięgają kontraktów realizowanych jeszcze w ramach funduszy przedakcesyjnych prowadzonych w angielskojęzycznym rygorze, tak więc tłumaczenie nie miało większego znaczenia dla rozumienia zapisów poszczególnych klauzul, bo po prostu językiem kontraktowym był angielski. Także tych związanych z rozstrzyganiem sporów, czyli opisanych w klauzuli 20 [Roszczenia, spory i arbitraż]. Zapewne dlatego ja zawsze mam w pamięci, że w przypadku niezadowolenia z wydanej przez KR Decyzji trzeba dać „powiadomienie o niezadowoleniu”, a nie „odrzucenie” lub „protest”.
Poniżej opiszę zatem jak należy rozumieć i stosować się do Decyzji wydanej przez KR w przypadku, gdy Strony uzgodniły, że spory powinny być rozstrzygane przez KR. To znaczy wtedy, gdy zgodną wolą Stron jest chęć i wola powołania KR, od której oczekuje się wydania Decyzji.

Pod rozstrzygnięcie KR poddaje się spory jakiegokolwiek rodzaju w związku z Kontraktem lub realizacją Robót, albo wynikający z nich, włącznie z jakimkolwiek sporem co do jakiegokolwiek świadectwa, określenia, polecenia, opinii lub wyceny Inżyniera (subklauzula 20.4 [Uzyskanie Decyzji Komisji Rozjemstwa w Sporach]). W tym celu, jeżeli między Stronami powstanie spór, to którakolwiek ze Stron może wnieść ten spór do KR na piśmie z kopią do drugiej Strony i do Inżyniera (pisemny „wniosek”) dla uzyskania jej Decyzji. Po otrzymaniu stosownego wniosku i po otrzymaniu zaliczki, o której mowa w klauzuli 6 Załącznika – Ogólne Warunki Umowy o Rozjemstwo w Sporach, KR powinna wydać Decyzję w ciągu 84 dni.

I co jest w omawianej sprawie najważniejsze – Decyzja KR jest wiążąca dla obu Stron, które bezzwłocznie wprowadzą ją w życie, jeżeli i dopóki nie będzie ona zrewidowana przez załatwienie polubowne lub przez orzeczenie arbitrażu3. To znaczy, że muszą się do niej zastosować, mimo że nie jest ostateczna. Co oznacza wprost, że nawet wtedy, gdy któraś ze Stron nie zgadza się z Decyzją, to i tak musi ją uznać do czasu jej zmiany w postępowaniu polubownym lub w wyniku wydania wyroku sądu arbitrażowego. Gdy Strony zgadzają się z Decyzją i żadna ze Stron nie da powiadomienia o niezadowoleniu4, to po upływie 28 dni od daty otrzymania Decyzji przez Strony, staje się ona ostateczna i wiążąca.

W praktyce oznacza to, że Decyzja KR staje się częścią Kontraktu tak długo dopóki nie zostanie zmieniona tak jak to opisane zostało powyżej lub jeżeli żadna ze Stron nie da powiadomienia o niezadowoleniu.

Oczywiście Strony mają możliwość wyrażenia swojej dezaprobaty dla wydanej Decyzji. W tym celu Strona, która nie jest zadowolona z Decyzji KR, w ciągu 28 dni od dnia, w którym otrzymała Decyzję może dać drugiej Stronie powiadomienie o swym niezadowoleniu.

Warunki Kontraktu FIDIC w sposób precyzyjny i jednoznaczny opisują procedurę wyrażenia niezadowolenia z wydanej przez KR Decyzji. Takie powiadomienie musi zawierać wskazanie, na podstawie której klauzuli jest dane, a także wskazywać kwestię sporną /sporne i powód/ powody niezadowolenia, co w konsekwencji oznacza, że musi zawierać szczegółowe uzasadnienie stanowiska.

Żadna ze Stron nie jest uprawniona do wszczęcia arbitrażu (z uwzględnieniem subklauzul 20.7 [Niezastosowanie się do Decyzji Komisji Rozjemstwa w Sporach] i 20.8 [Zakończenie działania Komisji Rozjemstwa w Sporach] bez dania powiadomienia o niezadowoleniu. Jeżeli żadne powiadomienie o niezadowoleniu nie zostanie przedłożone przez którąkolwiek ze Stron w ciągu 28 dni po dniu, w którym Strona ta otrzymała Decyzje KR, to wtedy Decyzja staje się ostateczna i wiążąca.

W przypadku, gdy powiadomienie o niezadowoleniu zostało dane tak jak opisane zostało powyżej, to Strony przed wszczęciem arbitrażu powinny spróbować doprowadzić do polubownego rozstrzygnięcia sporu i tą drogą do zmiany Decyzji wydanej przez KR (subklauzula 20.5 [Załatwienie polubowne]).

Każdy spór którego nie rozstrzygnięto polubownie, w odniesieniu do którego Decyzja KR nie stała się ostateczna i wiążąca, powinien być ostatecznie rozstrzygnięty drogą arbitrażu2.

W przypadku, gdy jedna ze Stron nie zastosuje się do wydanej przez KR Decyzji mimo, że żadna ze Stron nie dała powiadomienia o niezadowoleniu w zakreślonym terminie a odnośna Decyzja stała się ostateczna i wiążąca, to wtedy druga Strona może wnieść pozew do właściwego sądu (arbitrażowego lub powszechnego5) o niezastosowaniu się Strony do tej Decyzji KR (według klauzuli 20.6 [Arbitraż]).

Oczywiście zdarzają się sytuacje, gdy jedna ze Stron nie podpisuje umowy z uzgodnionymi członkami KR. Można założyć, że takie zachowanie Strony powinno się traktować jako nienależyte wykonanie świadczenia przez tę Stronę, co nie zmienia faktu, iż do powołania KR nie dochodzi. Czy w takim wypadku Strona powodowa może od razu złożyć pozew do arbitrażu? Tak, ale musi udowodnić, że były przez nią podejmowane próby powołania KR, i że z powodu takiego nienależytego wykonania świadczenia przez drugą Stronę do powołania KR nie doszło. O tym też w sposób precyzyjny mówi subklauzula 20.8 [Zakończenie działania Komisji Rozjemstwa w Sporach].

Warto zapamiętać, że:

  • do powołania KR dochodzi tylko wtedy, gdy obie Strony podpiszą umowę z uzgodnionymi przez Strony członkami KR (umowy trójstronne),
  • niepodpisanie trójstronnej umowy z uzgodnionymi członkami KR przez którąś ze Stron jest nienależytym wykonaniem świadczenia przez te Stronę,
  • Decyzja KR jest wiążąca dla Stron, nieżalenie od tego czy którakolwiek ze Stron jest z niej niezadowolona, tak długo jeżeli nie zostanie zmieniona w postępowaniu polubownym lub w wyniku wydania wyroku sądu arbitrażowego lub powszechnego (w zależności od właściwości sądu do rozstrzygania sporów w danym Kontrakcie),
  • Strony muszą się zastosować do wydanej przez KR Decyzji mimo, iż nie jest ona ostateczna, co oznacza że Strony winny ją bezzwłocznie wykonać,
  • jeżeli któraś ze Strona nie jest zadowolona z Decyzja KR, to powinna ona dać drugiej Stronie, przed upływem 28 dni od daty otrzymania Decyzji, powiadomienie o niezadowoleniu z Decyzji KR,
  • przed wszczęciem postępowania arbitrażowego Strony powinny podjąć próbę polubownego rozstrzygnięcia sporu,
  • postępowanie arbitrażowe może się rozpocząć nie wcześniej niż w 56 dniu po dniu, w którym dane było powiadomienie o niezadowoleniu, nawet jeżeli nie była podjęta żadna próba polubownego rozstrzygnięcia sporu5,
    jeżeli żadna ze Stron nie da w ciągu 28 dni od daty otrzymania Decyzji powiadomienia o niezadowoleniu, to wtedy Decyzja staje się ostateczna i wiążąca,
  • samo powiadomienie o niezadowoleniu lub „odrzucenie” Decyzji, nie zwalnia Stron z obowiązku zastosowania się do Decyzji tak długo dopóki nie zostanie ona zmieniona w postępowaniu polubownym lub w wyniku wydania wyroku sądu arbitrażowego lub powszechnego (w zależności od właściwości sądu do rozstrzygania sporów w danym Kontrakcie),
  • powiadomienie o niezadowoleniu musi zawierać szczegółowe uzasadnienie stanowiska niezadowolonej Strony,
  • Decyzja wydana przez KR staje się integralną częścią Kontraktu, skoro zgodną wolą Stron było ustanowienie instytucji Komisji Rozjemstwa w Sporach, która powoływana jest po to, by wydać swoją Decyzję w zakresie spornych spraw skierowanych do niej we „wniosku” o wydanie Decyzji.

1 Autor świadomie piszę z dużej litery mimo, iż „decyzja” nie jest zdefiniowana w Warunkach Kontraktu FIDIC, a w poszczególnych subklauzulach pisana jest z małej litery
2 W niniejszym artykule będę się posługiwał nazewnictwem i tłumaczeniem z „Warunków Kontraktu na urządzenia i budowę z projektowaniem dla urządzeń elektrycznych i mechanicznych oraz dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez wykonawcę” Wydanie angielsko – polskie 2000, wydane przez Cosmopoli Consultants Biuro Inżynierskie Marek Rdułtowski. Słowa pisane z dużej litery mają taki sens jaki nadają im Warunki Kontraktowe.
3 W praktyce może to być wyrok sądu arbitrażowego lub sądu powszechnego, w zależności od ustanowionej właściwości sądu dla rozstrzygania sporów
4 Ang. „Notice of its dissatisfaction”
5 W zależności od tego jaki sąd jest właściwy dla rozstrzygania sporów z danego Kontraktu
6 Chyba, że Strony uzgodnią inaczej